E7. Ειδικά θέματα ψηφιακών μεθόδων στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες – 1: Ψηφιακές τεχνολογίες σε παπύρους και χειρόγραφα

Διδάσκων: Σταμάτης Μπουσές (συντονιστής)

Επιλογής, Γ’ Διδακτική Περίοδος, ECTS: 6

Περιγραφή και Περιεχόμενο Μαθήματος 

Το μάθημα προσφέρει μία σπονδυλωτή διεπιστημονική προσέγγιση που επικεντρώνεται στην ολοκλήρωση της γνώσης και την ανάπτυξη δεξιοτήτων που απαιτούνται για την αξιοποίηση της διασύνδεσης μεταξύ Παπυρολογίας και Παλαιογραφίας και της επιστήμης των υπολογιστών. Το μάθημα αποβλέπει στην κατάρτιση και την τεχνογνωσία επί των πεδίων εκείνων που σχετίζονται με την διαχείριση των φορέων των κειμένων και των ίδιων των κειμένων, όπως αυτά ανευρίσκονται σε παπύρους και χειρόγραφα. Στο μάθημα αυτό, οι φοιτητές:

• Θα μάθουν πώς να ανευρίσκουν κείμενα σε παπύρους και χειρόγραφα και να τα αναλύουν, ώστε να αναπτύξουν και να απαντήσουν ερευνητικά ερωτήματα και να κατανοήσουν τεχνικές και μεθόδους απομακρυσμένης έρευνας.
• Θα αποκτήσουν εποπτεία του πεδίου της ψηφιακής Παπυρολογίας και Παλαιογραφίας και τεχνικές δεξιότητες και ικανότητες που επιτρέπουν τη θεραπεία, τη διατήρηση, τη διάδοση και τη χρήση των πρωτογενών αυτών πηγών σε ψηφιακό μέσο.
• Θα μπορούν να εντοπίσουν παπυρολογικές και παλαιογραφικές πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές στο διαδίκτυο και στις βιβλιοθήκες και να χρησιμοποιήσουν αυτές τις πηγές για να αξιολογήσουν και να προσδιορίσουν πώς τις χρησιμοποιούν οι παπυρολόγοι και οι παλαιογράφοι για να συνθέσουν και να εμβαθύνουν τις αναλύσεις τους.
• Θα εξειδικευτούν στη χρήση διαφορετικών τεχνικών και τύπων αναπαράστασης ψηφιακών δεδομένων, σε ψηφιακές τεχνολογίες για την επεξεργασία διαφόρων τύπων δεδομένων και θα αξιολογήσουν τις θεωρητικές προσεγγίσεις και τις μεθοδολογίες αυτές ως προς την επιστημολογική και πρακτική τους επάρκεια.
• Θα αξιοποιούν τις δυνατότητες συγκεκριμένων τύπων δεδομένων και συνόλων δεδομένων και θα εφαρμόζουν τις γνώσεις τους ώστε να εντοπίζουν τον τρόπο με τον οποίο η συστηματική συγκέντρωση δεδομένων μπορεί να ασκήσει επιρροή στην κατανόηση και ανάλυση των συλλογών παπύρων και χειρογράφων.
• Θα έχουν τη δυνατότητα να σκεφτούν κριτικά τους τρόπους συλλογής, ανάλυσης και επιμέλειας των δεδομένων της Παπυρολογίας και της Παλαιογραφίας.

Περιεχόμενο διαλέξεων:

• 1^ο Μάθημα (Grace Ιωαννίδου): Εισαγωγή στην Παπυρολογία και στην Παλαιογραφία και στα ψηφιακά τους εργαλεία.
• 2^ο Μάθημα (Σταμάτης Μπουσές): Ψηφιοποίηση παπύρων και χειρογράφων (απεικόνιση, αποκατάσταση, αναπαράσταση), δημιουργία και επεξεργασία εικόνων και διαχείριση ψηφιακής συλλογής.
• 3^ο Μάθημα (Raimondo Tocci): Ψηφιακή κωδικολογία: η περιγραφή του αντικειμένου και η ψηφιακή του καταγραφή (απαιτήσεις για μεταδεδομένα, ειδικές κατηγορίες όπως παπυρικά αρχεία, βιβλιολογικά σημειώματα και παρασελίδια σχόλια).
• 4^ο Μάθημα (Μαρία Κωνσταντινίδου): Ψηφιακή Παλαιογραφία. Τεχνικές βελτίωσης εικόνας. Μηχανική ανάγνωση χειρογράφων (HTR).
• 5^ο Μάθημα (Σταμάτης Μπουσές ­ Μαρία Κωνσταντινίδου): Από το χειρόγραφο στην έκδοση. Collatio και ψηφιακές εκδόσεις.

Επιδιωκόμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

• Να εξοικειωθούν με την ιστορία της ψηφιακής Παπυρολογίας και Παλαιογραφίας και τις ρίζες της στο «Humanities Computing».
• Να αφομοιώσουν τις διάφορες ψηφιακές προσεγγίσεις στην έρευνα ανθρωπιστικών επιστημών.
• Να εμβαθύνουν στις θεωρητικές και επιστημολογικές προσεγγίσεις και αντιπαραθέσεις σχετικά με τις ψηφιακές τεχνολογίες στην Φιλολογία και να τις αντιπαραβάλουν με τις παραδοσιακές πρακτικές.
• Να προετοιμαστούν ως εκπαιδευόμενοι «υβριδικοί» φιλόλογοι που ειδικεύονται στο σχεδιασμό πρωτότυπων και καινοτόμων εφαρμογών ή έργων στους τομείς της Παπυρολογίας και Παλαιογραφίας.
• Να μπορούν να ασκήσουν κριτική ανάλυση του αντίκτυπου των τεχνολογιών στην εξέλιξη των ανθρωπιστικών επιστημών καθώς και στη συμβολή της ανθρωπιστικής γνώσης στην ψηφιακή παιδεία και εκπαίδευση.
• Να μπορούν να αναπτύξουν τον προβληματισμό τους σχετικά με το ρόλο του ψηφιακού μέσου στην παραγωγή ψηφιακών αντικειμένων και γνώσεων και την κατανόηση ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ παράδοσης και καινοτομίας.

Συνιστώμενη Βιβλιογραφία προς Μελέτη

• ANDORLINI, I. – REGGIANI, N. (2012), Edizione e ricostruzione digitale dei testi papiracei, in Diritto romano e scienze antichistiche nell’era digitale. Convegno di studio (Firenze 12–13 settembre 2011), a c. di N. Palazzolo, Torino, 131–46.
• DEL CORSO, L. (2007), Il progetto PSI On-Line: applicazioni informatiche per una filologia materiale dei testi papiracei, in Digital Philology and Medieval Texts. Proceedings of the International Seminar (Arezzo, 19–21 Gennaio 2006), ed. by A. Ciula and F. Stella, Pisa, 165–74.
• DELATTRE, A. – HEILPORN, P. (2014), Electronic Resources for Graeco-Roman and Christian Egypt: A Review of the State of the Net (March 2014), BiOr 71, 308–31.
• DEPAUW, M. – GHELDOF, T. (2014), Trismegistos. An Interdisciplinary Platform for Ancient World Texts and Related Information, in Theory and Practice of Digital Libraries. TPDL 2013 Selected Workshops, ed by Ł. Bolikowski, V. Casarosa, P. Goodale, N. Houssos, P. Manghi, and J. Schirrwagen, Berlin, 40–52.
• DRISCOLL, M.J. –PIERAZZO E. (2016), Digital scholarly editing: Theories and Practices in https://www.openbookpublishers.com/reader/483#page/1/ mode/2up
• FACCHINETTI, R. (2007), Theoretical Description and Practical Applications of Linguistic Corpora, Verona.
• FUERTES-OLIVERA, P.A. – BERGENHOLTZ, H. (2011), E-Lexicography. The Internet, Digital Initiatives and Lexicography, New York.
• FUERTES-OLIVERA, P.A. – TARP, S. (2014), Theory and Practice of Specialised Online Dictionaries. Lexicography versus Terminography, Berlin – Boston.
• FUERTES-OLIVERA, P.A. (2013), E-lexicography: The Continuing Challenge of Applying New Technology to Dictionary-Making, in The Bloomsburry Companion to Lexicography, ed. by H. Jackson, London – New York, 323–40.
• LEMBERG, I. (2001), Aspekte der Online-Lexikographie für wissenschaftliche W.rterbücher, in Chancen und Perspektiven computergestützter Lexikographie, hrsg. von I. Lemberg, B. Schr.der und A. Storrer, Tübingen, 71–91.
• MAGNANI, M. (2008), “Sapere ex indicibus”, in Scienze umane e cultura digitale. Atti della XVI Settimana della Cultura Scientifica (Parma, 16–17 maggio 2006), a c. di A.M. Tammaro e S. Santoro, Fiesole – Firenze, 127–38.
• MCGANN, J. (2010), Introduction, in Online Humanities Scholarship: The Shape of Things to Come, ed. by J. McGann, Houston, 1–4.
• REGGIANI, N. (2012), Le tavolette della mente. Risorse digitali e Antichistica: il caso della Papirologia, in Umanisti e risorse digitali, a c. di A.M. Tammaro, Parma, 88–110.
• REGGIANI, N. (2015), A Corpus of Literary Papyri Online: the Pilot Project of the Medical Texts via SoSOL, in Antike Lebenswelten Althistorische und papyrologische Studien, hrsg. von R. Lafer und K. Strobel, Berlin – New York, 341–52.
• REGGIANI, N. (2017), Digital Papyrology I. Methods, Tools and Trends, Berlin – Boston.
• SCHREIBMAN, S.– SIEMENS, R. – UNSWORTH, J. (2004), eds., A Companion to Digital Humanities, Oxford.
• SCHREIBMAN, S. – SIEMENS, R. –UNSWORTH, J. (2016) A New Companion to Digital Humanities, Chichester: Wiley Blackwell.
• STOKES, P.A. (2009), Computer-Aided Palaeography, Present and Future, in Codicology and Palaeography in the Digital Era, 309-338.
• SVENSSON, P. – GOLDBERG, D.T. (2015), eds., Between Humanities and the Digital, Cambridge (MA).
• VAN LIT L.W.C. (2019), Among Digitized Manuscripts. Philology, Codicology, Palaeography in a Digital World. Brill.

Διδακτικές Μέθοδοι

Εξ αποστάσεως σύγχρονη και ασύγχρονη εκπαίδευση με χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών ανάλογα με τις ανάγκες κάθε διάλεξης.

Μέθοδοι Αξιολόγησης και Βαθμολόγησης

Εβδομαδιαίες εργασίες ανάπτυξης δοκιμίων ή τελική γραπτή εργασία.

Γλώσσα διδασκαλίας: Ελληνική, Αγγλική.

Επιστροφή